The Telegraph: Qərb ağıllı liderliyə ehtiyac duyur – Tramp isə bunu təmin edə bilmir

1962-ci ildəki "Kuba böhranı" təkrar olunur: Putin Xruşşov ola biləcəkmi...

Mənbə: The Telegraph, müəllif: Canet Deyli (https://www.telegraph.co.uk/news/2025/02/22/west-needs-sane-leadership-perilous-times-not-donald-trump/)

Musavat.com xəbər verir ki, dünya siyasəti yenidən kritik dönəmdən keçir. The Telegraph qəzetində dərc olunan son məqalədə qeyd edilir ki, Qərb dünyası son dəfə belə təhlükə ilə 1962-ci ildə, Kuba raket böhranı zamanı üzləşmişdi. O zaman Sovet İttifaqının rəhbəri Nikita Xruşşov Qərbi “dəfn edəcəyini” bildirsə də, ABŞ-ın iradəli mövqeyi nəticəsində sovet silahları geri çəkildi və bu hadisə Şərq bloku üçün sonun başlanğıcı oldu.
Lakin bu günkü vəziyyət fərqlidir. Rusiya artıq kommunist ideologiyasından imtina edib və Vladimir Putin özünü “Qədim Rusiyanın ərazi bütövlüyünü bərpa edən peyğəmbər” kimi təqdim edir. Kreml rəhbəri, Sovet İttifaqının ateist dünyagörüşündən uzaqlaşaraq, öz imperialist ambisiyalarına dini çalarlar qatmağa çalışır. Ən narahatedici məqam isə budur ki, indiki ABŞ administrasiyası Rusiya imperializminin açıq tərəfdarı kimi görünür.

Tramp və Vensin Putinə simpatiyası
Məqalədə ABŞ prezidenti Donald Tramp və onun müttəfiqi C.D. Vensin mövqeyi ciddi tənqid edilir. Onlar Putinin Qərbə təhlükə yaratmadığını, Ukraynada baş verənlərin isə sadəcə Volodimir Zelenskinin “qanunsuz rejiminə” qarşı müdafiə olduğunu iddia edirlər. Lakin bu yanaşma həm tarixi həqiqətlərlə, həm də Qərbin dəyərləri ilə daban-dabana ziddir.
Ən böyük ziddiyyət isə Tramp və Vensin digər açıqlamalarında özünü göstərir. Bir tərəfdən, onlar Putinin “zərərsiz” olduğunu iddia edirlər, digər tərəfdən isə Avropa liderlərini NATO-nu gücləndirməyə, hərbi xərcləri artırmağa çağırırlar. Əgər Putin günahsızdırsa, Avropanın niyə silahlanması vacibdir? Əgər Rusiya doğrudan da təcavüzkar bir gücdürsə, o zaman Tramp administrasiyasının Moskva ilə isti münasibətlər qurmağa çalışması niyə?
Bununla yanaşı, Tramp Avropanı “NATO-nun genişlənməsinin Rusiya üçün təhlükə yaratdığını” qəbul etməyə çağırır. Əgər NATO-nun genişlənməsi Putin üçün real təhdiddirsə, o zaman NATO ölkələrinin yenidən silahlanması Kremlin qorxularını daha da artırmazmı? Bu məntiqsizlik administrasiyanın siyasətində ciddi uyğunsuzluqların olduğunu göstərir.

Tramp və söz azadlığı məsələsi
Məqalədə Trampın Qərbdə azad sözün məhdudlaşdırılması ilə bağlı tənqidləri də diqqətə çatdırılır. O, Qərb ölkələrində müəyyən ideoloji qadağalara qarşı çıxsa da, eyni zamanda öz opponentlərini həbsə atdıran və siyasi rəqiblərini zəhərləyən Putinə açıq şəkildə dəstək verir. Bu yanaşma tamamilə ziddiyyətlidir və populist bir taktika kimi görünür.
Trampın AfD və Almaniya siyasətinə müdaxiləsi
C.D. Vensin Almaniyada sağçı populist partiya olan AfD rəhbərləri ilə görüşməsi və Almaniya kansleri ilə görüşməkdən imtina etməsi də müzakirə olunan məsələlərdəndir. Müəllif qeyd edir ki, AfD-nin güclənməsi Avropada ciddi narahatlıq yaradır, çünki Almaniya tarixində ekstremist partiyaların hakimiyyətə gəlməsi ağır nəticələr doğurub.
Avropa İttifaqının qurucuları məhz bu səbəbdən Avropa Komissiyasını seçkili qurum etməmiş, səlahiyyətləri müəyyən qədər texnokratların əlində saxlamışdır. Bu model bəzilərinə anti-demokratik görünsə də, müəllif vurğulayır ki, bunun səbəbi məhz Avropanın tarixi travmalarının təkrarlanmasının qarşısını almaqdır.
Tramp və onun komandası isə bu tarixi faktları ya bilmirlər, ya da bilsələr belə, heç bir əhəmiyyət vermirlər.
Trampın real strategiyası varmı?

Trampın tərəfdarları onun siyasətini iki şəkildə müdafiə etməyə çalışırlar:

1. “Tramp əslində ağılsız deyil, sadəcə sərt danışır” – Yəni o, məqsədli şəkildə qalmaqallı açıqlamalar verir, amma əslində praqmatik siyasət yürüdür. Lakin müəllif vurğulayır ki, Tramp hələ də əvvəlki bəyanatlarından geri çəkilməyib və onun açıqlamaları bir-birini tamamlayır.

2. “Tramp Putini aldatmaq üçün ona dost kimi görünür” – Bəzi tərəfdarlar iddia edirlər ki, Tramp sadəcə olaraq Putini “təhlükəsizlik hissinə” salaraq, onu zəiflətmək istəyir. Lakin müəllif bu arqumenti gülünc hesab edir. Çünki Putin “sadəlövh” bir lider deyil və Trampın onunla oyun oynaya biləcəyini düşünənlər sadəcə siyasətin mahiyyətini anlamırlar.

Əslində isə Tramp Putinin gücünü heyranlıqla izləyən və ABŞ Konstitusiyasının icazə verdiyi qədər avtoritar rejimə bənzər bir idarəçilik yaratmaq istəyən bir liderdir. Elon Maskın ona verdiyi dəstək də məhz bu məqsədə xidmət edir.

Ukrayna məsələsində Trampın mövqeyi: “Qazandıqlarını bizə verin, dəstək alacaqsınız”
Trampın Ukrayna ilə bağlı yanaşması isə tamamilə açıq və birbaşa şantajdır:
• Zelenski ABŞ-dan hər hansı dəstək almaq istəyirsə, Ukraynanın təbii sərvətlərinin bir hissəsini Amerikaya təhvil verməlidir.
• Əks halda, ABŞ heç bir yardım etməyəcək və Ukraynanın Rusiyanın işğalı altında qalmasına göz yumacaq.
Bu, artıq sadəcə xarici siyasət deyil, açıq-aşkar siyasi rüşvət və iqtisadi zorakılıqdır.
Nəticə: “Azad dünyanın liderliyi bu vəziyyətə düşüb”
Məqalənin sonunda müəllif vurğulayır ki, Trampın rəhbərliyi altında ABŞ-ın “azad dünyanın lideri” statusunu qoruyub saxlaması sual altına düşüb.
Dünya ağıllı, strateji düşüncəyə sahib liderlərə ehtiyac duyur. Lakin Tramp və onun komandası bu meyarlara uyğun gəlmir və Qərbin qlobal liderliyini təhlükəyə atır.
Məqalə Tramp administrasiyasının qeyri-müəyyən, ziddiyyətli və qeyri-sabit siyasətinin təkcə ABŞ-ın deyil, bütün Qərb dünyasının gələcəyi üçün ciddi təhlükə yaratdığını vurğulayır.